Daniel Shapiro on negotiating for peace in the balie

Frans Evers

What’s the best way to handle Brexit? Should we negotiate with terrorists? What is the easiest way to end a conflict with your boss, and how do you stop yourself from arguing over who’s doing the dishes every day? Do these conflicts seem to have nothing in common? According to Daniel Shapiro, every conflict can be solved in similar ways. Whether it is an international dispute between states or the never ending fights with your partner: the roots of these conflicts are actually the same. 

Met deze aankondiging kon het niet uitblijven: de grote zaal van De Balie was op de mooie eerste herfstavond van 23 september j.l. volledig uitverkocht. De avond was georganiseerd naar aanleiding van het verschijnen van Shapiro’s boek “Negotiating the non-negotiable” in een Nederlandse vertaling (Duurzaam onderhandelen). Deze is mede mogelijk gemaakt door het bureau dat Frits Philips jr. jaren geleden oprichtte, toen hij van Uri en Fisher het alleenrecht had verworven voor het geven van trainingen op basis van “Getting to Yes” uit 1981 onder verwijzing naar een samenwerking met Harvard.

Ook  Daniel Shapiro, thans psycholoog en werkzaam bij de medische faculteit van Harvard was geïntrigeerd door het werk van Fisher. Over hem zei de uitnodiging:

“Daniel Shapiro has 15 years of experience in researching the role of emotions in conflict situations and states that every conflict, no matter how big or small, can be solved if you follow his method. The big question is: can we reach world peace by negotiating? Daniel Shapiro, founder of the Harvard Negotiation Institute and renowned international negotiation scholar, will be in De Balie to talk on this subject.

Based on Shapiro’s extensive experience at (amongst others) the World Economic Forum, the United Nations and the World Bank, Shapiro will show how sustainable conflict resolution is possible – even for the most emotionally charged conflicts.”

Maar wie voor suggesties voor oplossingen van wereld vredesvraagstukken kwam, werd teleurgesteld, een enkel voorbeeld haalde hij wel aan, maar hij ging (terecht?) niet in op suggesties voor een mogelijk andere aanpak van de grote wereldconflicten. Shapiro concentreerde zich op de intermenselijke aspecten die bij onderhandelingen een rol spelen, waarbij hij nuttige aanvulling gaf op de soms wat procestechnische aanpak die je bij sommigen aantreft.

Na een citaat van Lincoln (je moet de “Angels” onder je tegenstanders willen ontdekken) stelde hij voor je in een conflictsituatie af te vragen: What would good friends do to solve their problems?  Als gedachte exercitie zou dit kunnen helpen om partijen uit een staat van ‘vastgelopen in het conflict’ te krijgen, zonder aan te nemen dat partijen als “good friends” zouden kunnen gaan opereren.

Shapiro onderscheidt in de MGA onderhandelingsaanpak  drie generaties:

-de eerste generatie, begonnen met Roger Fisher, een rationele, zo’n 35 jaar geleden begonnen met denken in belangen ipv standpunten;

– daar bovenop (dus niet in de plaats van), ontwikkelde zich een tweede generatie, waarbij emotionele krachten onderkend werden,

– en daar weer bovenop generatie 3, waarbij ook identiteit van onderhandelende partijen een rol gaat spelen.

Een voorbeeld van dat laatste is wat hij noemt ‘negative identity’. Als je identiteit (van jou of je actiegroep bijvoorbeeld), voornamelijk bepaald wordt door iets waar je tegen bent, dan blijft er niets van je identiteit over als dat waar je tegen bent weg valt. In mijn eigen ervaringen heb ik meerdere van die situaties meegemaakt, met name in de sfeer van organisaties voor mensenrechten. Daar komt versterkend bij het tribaal (of groeps-) denken: het doet er niet zo veel toe wat je zelf vindt, dit is nu eenmaal de opvatting van de groep waar je bij hoort.

Tribaal denken (waar weer achter zit: tribaal denken houdt je in een conflict en weerhoudt je er dus van om je positie te verlaten en op zoek te gaan naar nieuwe oplossingen) kenmerkt zich volgens Shapiro door:

* vertigo (een verwrongen bewustzijnstoestand, waarin je helemaal opgeslokt wordt door het conflict en je eigen gelijk, in medische termen: de wereld om je heen lijkt te draaien en je naar beneden te sleuren)

* herhalingsdwang (je wilt vinden en doen wat je altijd hebt gedaan, simpel: ik weet ook niet waarom maar hier ben ik mijn hele leven al tegen)

* het vermijden van taboes (met een oefening waarin een groot deel van de zaal niet wilde participeren, waarmee Shapiro je op nooit te vergeten wijze met de neus op het bestaan van taboes drukte).

* aanval op wat voor de andere partij heilig is; in onze recente discussies te vergelijken met diepgevoelde waarden (Shapiro: respecteer het heilige, Forrester: doe er alles aan om bij het bedenken van oplossingen aan die waarden te voldoen)

* identiteitspolitiek ( belangrijke oorzaak van de moeilijkheden bij de huidige kabinetsformatie)

Het was een leerzame avond, maar die alleen door het lezen van zijn recente boek invulling kan krijgen.

Nawoord voor de liefhebber: In uitnodigingen en folders vind je soms verwijzingen naar “The Harvard Negotiation Project”, in andere “Harvard Negotiation institute”,” Harvard International Negotiation Institute” etc..Voor degenen die geïnteresseerd zijn in hoe het allemaal precies zit:

Het begon allemaal met het Harvard Negotiation Project, titel van alle activiteiten van Roger Fisher aan Harvard Law School op het gebied van onderhandelen en mediation ruim voordat sprake was van het interuniversitaire Program On Negotiation.  Na het vertrek van Fisher, nam Jim Sebenius van Harvard Business School de leiding over als hoofd van het HNP.  Dan Shapiro’s werk werd onderdeel daarvan onder de titel “Harvard International Negotiation Program”. Binnen het samenwerkingsverband PON  (Harvard Law School, Harvard Business School, MIT en Fletcher School of Diplomacy van Tufts) bestaan nu verschillende titels die refereren aan negotiation of mediation.

Bill Ury’s Global Negotiation Initiative loopt parallel met Shapiro’s werk. Daardoor heeft Ury een relatie met Harvard hoewel hij daar geen academische positie heeft. Het Harvard Negotiation Institute (HNI) is weer iets anders. Deze naam is gegeven aan z.g.”mid-career short-courses” die Harvard Law School voornamelijk aan juristen aanbiedt die meer willen weten en kunnen van resp. met “dispute resolution”.  

Je kunt daarbinnen b.v. een meerdaagse “ Advanced Mediation course” van Susskind volgen. Dan is er ook nog een Harvard Mediation Program. Allemaal erg verwarrend en ook gemakkelijk om daarin fouten te maken. De ergste fout in dit verband is echter het gebruik van de term Harvard door mensen die niet gelieerd zijn aan PON of de Universiteit zelf. De advocaten van Harvard springen dan gelijk in je nek. Degenen die wel eens een training binnen PON hebben gevolgd weten dat je daar wordt ingeprent dat je niet mag zeggen dat je een opleiding aan Harvard hebt gevolgd.

Voor de volledigheid ons aller Larry Susskind”s rol in PON. Ik citeer Wikipedia:

“In 1983 he became the first Executive Director of the inter university Program on Negotiation (PON) at Harvard Law School, which he co-founded with Roger Fisher (Harvard Law School), Howard Raiffa (Harvard Business School), Frank Sander (Harvard Law School), Robert McKersie (MIT’s Sloan School of Management), and Jeffrey Rubin (The Fletcher School at Tufts University). Through PON, Susskind has helped to produce over 100 role-play simulation teaching exercises, teaching videos, and other pedagogical supports used internationally, including The Young Negotiator Program for middle schools, Workable Peace for high school students, and exercises taught at the most advanced graduate student levels. At PON he is currently Vice Chair for Education^] and co-director of the Negotiation Pedagogy Initiative.”

                                             xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx