Zeg je nee, dan krijg je er …?

Door: Femke Vergeest

Actiegroepen met in hun naam het woord Nee, ze worden steeds talrijker: 380 KV NEE, containeroverslag NEE, Geluidsoverlast Betuweroute NEE, Windpark Froonacker NEE. Het is in ieder geval duidelijk wat ze niet willen.  De consequenties van een ferm standpunt verankerd in de naam van de actiegroep zijn echter overwegend negatief.

Actieve burgers die zich organiseren rond ??n belang, is dikwijls acuut ontstaan als gevolg van een dreiging van buitenaf.  Bijna elke maand ziet een nieuwe actiegroep het levenslicht en evenzoveel groepen verdwijnen na verloop van tijd. Als er zo?n vorm van maatschappelijk protest ontstaat, is er iets aan de hand: er is bij gebiedsplannen door overheden, bedrijven of organisaties geen rekening gehouden met een bepaald belang. Geluidsoverlast voor bewoners of stank in de omgeving, horizonvervuiling of straling. Een protest dat vaak ontstaat omdat ze als betrokken burgers eerder in het proces zich niet of onvoldoende gehoord voelen of niet aan tafel toegelaten werden. Verbonden door sociale media en lokale netwerken, gaan burgers in protest.

Dat is de eerste stap: de boodschap luid en duidelijk verkondigen. Als je gelijk hebt als actiegroep, en inschat dat je dat gelijk ook krijgt, is dit een prima strategie. Maar schat je dat goed in? De boodschap in klare taal verkondigen om een reactie uit te lokken, om gehoord te willen worden, om aandacht te krijgen kan natuurlijk ook. Aandacht leidt vaak tot een gesprek met de plannenmakers. Stap twee is gezet: een proces waarin zo?n actiegroep als partij aan tafel wordt gevraagd en wordt ?gehoord?. Pas hierna gaat het vaak mis.

Bij de actiegroep blijkt dat het vaak onduidelijk is wie namens de groep aan tafel gaan, welk mandaat deze afgevaardigden hebben en of zij alle belangen van hun achterban wel vertegenwoordigen. Lastig voor henzelf en moeilijk voor hun gesprekspartners aan de onderhandelingstafel.

It takes two to tango. Als plannenmakers en actiegroepen beide niks doen, wint er niemand. Iedereen heeft er belang bij dat zoveel mogelijk waarde wordt toegevoegd door alle stakeholders. Zelfs als enkele partijen uiteindelijk niet instemmen, is het resultaat altijd rijker dan wanneer je het niet eens probeert. Verbindend onderhandelen kan in zo?n situatie helpen. Het uitgangspunt daarbij is wederzijdse winst. Denken vanuit belangen in plaats van standpunten. Dit vraagt een open houding. Luisteren naar de belangen van anderen, daar voor open staan en samen alternatieve oplossingen verzinnen. Ik zie in mijn werkpraktijk dat belangrijke stappen vaak worden vergeten: samen op zoek gaan naar de feiten, de belangen op tafel leggen, en door openheid bouwen aan vertrouwen. Als je aan het eind van dat proces toch niet tevreden bent met het resultaat omdat je belang onvoldoende is bediend, kun je alsnog besluiten niet mee te doen.

Helaas komt het vaak niet zo ver. Actiegroepen willen vaak niet aan spelregels gebonden zijn, willen vrijheid van handelen hebben, zijn bang voor ?vastzitten? en gecommitteerd te worden aan zo?n proces. ?Wij hebben een ?anti-rol? en spelen die met verve!? heb ik vorige maand iemand uit een actiegroep horen zeggen. Doordat actiegroepen voor hun achterban alleen maar succesvol zijn als ze bereiken dat iets niet doorgaat, cre?ren ze voor zichzelf geen ruimte om te onderhandelen. Ze kiezen dan liever voor het juridische alternatief: een uitspraak van de rechter. Deze ?nee?-opstelling heeft drie consequenties: je plaatst jezelf buiten het proces van partijen die tot een oplossing proberen te komen, je hebt geen invloed meer op een mogelijk aantrekkelijke andere oplossing ?n je verliest de controle over de eindoplossing: de uitspraak van de rechter over het project kan ook negatief voor de actiegroep uitpakken. Deze opstelling leidt in ieder geval niet tot een gedeelde oplossing en ook niet tot een betere relatie. Bovendien worden mogelijke oplossingen die vanuit burgers en hun kijk op de zaak worden aangedragen, zo gemist.

Hoe je partijen wel degelijk uitnodigt in het begin om hun stellingname in standpunten en houding goed te beschouwen op de ingeschatte kans van slagen ?n de kans om zelf aan de oplossing bij te dragen, is voor overheden en initiatiefnemers de kunst.

Een keihard standpunt in je naam helpt om aandacht te krijgen voor de urgentie van jouw probleem, maar niet voor een oplossingsgerichte houding aan tafel. Slimmer nadenken over de naam van je  actiegroep, door uit te drukken wat je wel wilt (Rust in ons dorp! Houd de Betuwe mooi!) straalt een heel andere houding uit. De reclame uit de jaren 80 waarin de slogan luidde: ?Zeg maar NEE, dan krijg je er twee? moet wat mij betreft anders luiden: ?Zeg je NEE, dan is het resultaat voor iedereen minder OK.?

?