De VS en Cuba: waarom de Paus?

Door: Frans Evers

Wat een vreugde dat 3 van de leden van het netwerk bij elkaar zijn gaan zitten om een antwoord te vinden op de vraag in mijn vorige blog over de rol van de Paus bij de ontspanning van de relatie tussen de VS en Cuba. Marja, Femke en Paul schrijven : ?We hebben gekeken vanuit drie invalshoeken: specifieke situatie (inclusief dat wat vooraf ging), en twee invalshoeken vanuit het (moreel) gezag, nl. persoon en functie?.

Specifieke situatie:?
Rond de beide leiders van de landen:
– Raul Castro is de broer van, gezichtsverlies van Fidel ligt minder op de loer wanneer Raul nieuwe besluiten zou nemen (Fidel kon niet meer terug)
– Obama is een Harvard Law School student, hij zal vast iets van MGA hebben meegekregen?

Er is al een voorgeschiedenis in de ontspanning:
– In 1998 heeft paus (!) Johannes Paulus II Cuba opgeroepen zich meer open te stellen voor de wereld;
– In 2012 roept paus (!) Benedictus op de handelsbelemmeringen op te heffen;
– In 2014 schudden Obama en Castro elkaars hand bij de herdenkingsbijeenkomst voor Mandela (een aankondiging voor nieuwe verhoudingen);
– Recent is de eerste lijnvlucht van USA naar Cuba geopend.
Het is geen religieus conflict (dan had het plaatje er heel anders uit gezien);
In deze kwestie is het land betrokken dat zich opstelt als de politieagent van de wereld en dat een moeizame relatie met de UN heeft, wie zou daar nog als gerespecteerd onafhankelijke boven kunnen staan, dan kan een regulier leider (boven het wereldlijke) wel een logische stap zijn.

Het (moreel) gezag van de Paus:
– Als kerkelijk leider staat hij ?boven? het wereldlijke, functie speelt natuurlijk ook mee, een willekeurige bisschop had heel anders uitgepakt ;
– Het is een Latijns-Amerikaanse paus;
– Hij is een kerkelijk leider, beide landen kennen veel Christelijk gelovigen (of ?ingepast? Christelijk), maar niet pers? overwegend katholiek, zoals bv de rest van Latijns America;
– Vanuit dit oogpunt zou het ook nog een electoraal aspect kunnen hebben;
– Deze paus laat zijn moreel gezag ook zien door zijn eigen organisatie kritisch onder de loep te nemen en daar stappen in te zetten.;
– Hij is heel authentiek (en levert daar de zichtbare bewijzen voor), kan ook los gezien worden van het instituut dat hij vertegenwoordigd.

Dit is natuurlijk een goede analyse van wat de bijdrage van deze Paus zou kunnen zijn geweest en waarom er succes is gekomen. We weten niet wat de paus heeft gedaan en ook niet waarop zijn rol zou kunnen zijn gebaseerd. Elk antwoord dat benadrukt dat er kennelijk vertrouwen was van beide partijen in zijn onafhankelijkheid als aangever van mogelijkheden moet daarom alleen worden beoordeeld vanuit waarschijnlijkheid en geloofwaardigheid. Dat is vaak zo: waarom vertrouwen strijdende partijen een bemiddelaar, hetzij in een groot internationaal conflict, hetzij in een conflict tussen bedrijven of personen? We beginnen als gevraagde intermediate allemaal met vertrouwen op de pof. We krijgen het voordeel van de twijfel als minimum of het volledige vertrouwen van een partij die al vaker zaken met je heeft gedaan. Dat laatste kan overigens inhouden dat de andere partij je wantrouwt. Maar in iedere handeling en met ieder woord moet je dat vertrouwen opnieuw verdienen of versterken. Daarnaast is er het aspect van de tweede tafel, de achterban. Het is niet zo waarschijnlijk dat de VS politiek openlijk achter de paus zou gaan staan met de vele nare gevallen van kindermisbruik. Voorts schopt hij tegen heilige huisjes van de rechtse politiek aan; hij wordt in de VS door velen ongetwijfeld als een communist aangeduid. Maar de tweede tafel is nooit gevraagd of men dit wilde. De regering Obama heeft besluiten genomen waarvan ze het vertrouwen had dat die op brede steun zouden kunnen rekenen. Een mandaat tevoren had de regering waarschijnlijk niet gekregen. Hoog spel dus, maar in dit verband zou de rol van de Paus heel goed dempend op de opgewonden Cubanen in Florida hebben kunnen werken.

Blijft de vraag of het moreel gezag van de bemiddelaar er toe doet. Ik denk het wel. Dat is overigens wat anders dan de autoriteit van de persoon. Maar het belangrijkste is toch een zorgvuldig ontworpen proces, waarbij goed is nagedacht in welk stadium wie bij de gesprekken wordt betrokken. Lijfelijke aanwezigheid is het beste maar ook de telefoon (Skype) kan veel betekenen.De bemiddelaar/voorzitter van het overleg moet niet bij voorbaat tot een kamp worden gerekend. Dat is belangrijker dan moreel gezag. We hebben dat vooral in het Midden oosten kunnen zien.Tenslotte beide partijen moeten wel voordeel zien in het oplossen van een conflict op een manier die door beide partijen als een overwinning aan de achterban kan worden gepresenteerd.

Niet voor niets suggereert Larry Susskind in zijn recente boek: ?Schrijf gedurende de onderhandelingen aan de overwinningsspeech van je tegenstander.?Zouden Merkel en Dijsselbloem dat niet hebben gelezen?

?