Terugblik MGA netwerk event 2023

At the opening of our yearly event on October 13, the 50 participants were asked: which word comes up in your mind immediately when you hear “mutual gains approach”. Only one word. Checking with the neighbor not allowed. About half of the participants could call themselves MGA professionals.

Together(ness) and working together were mentioned 10 times. interest 3x; connecting, dialogue, listening each 2 times. Other words in no order: benefit, English, gain, trust, curious, participation, equal, win-win, empathy, intuition, power, value creation, balance. Participants who were already enjoying themselves mentioned: Larry, Evers, fancy, and hurrah!

My second question was: what are the most important elements or aspects in applying MGA in negotiation? Again, one word, no discussion and no result given of the first question.                                                               

(Active) listening was mentioned most here, 16 times, and some of the before mentioned, like trust 4x, and connecting 3x. But also new words: process capabilities, BATNA, enlarging the pie, rephrasing, expectations management, needs and forwards.

At the end of the meeting, participants were asked to produce one word, now that they had listened to introductions and participated in a workshop.

Several of the above-mentioned words came back.  New words: inclusion, flexibility, put yourself in the other’s position, all perspectives, respect, many-sided, tackle, there is work to do, research, obvious, complicated, necessary, say what you need to say, courage and beautiful. 

Now what conclusion can we draw from this little research? We are interested to hear the opinion from the visitors of our website. Send your contribution to our email address please. We hope for interesting contributions.

Onze werkgroep bestaande uit 15 deelnemers stond eerst even stil bij de titel van de workshop: “De rol van communicatie als basis en randvoorwaarde bij burgerparticipatie in complexe (mutual gains) onderhandelingstrajecten. Hoe draagt communicatie bij aan betrokkenheid en vertrouwen?” Een nogal lange en ingewikkelde titel, vonden we. De tweede zin – over betrokkenheid en vertrouwen – vonden we duidelijker én aantrekkelijker. De les ‘Sluit aan bij de taal en de beleving van je doelgroep’ geldt ook binnen ons netwerk.

We stelden eerst een agenda samen; iedereen bracht in waar hij of zij het over wilde hebben en vervolgens haalden we daar de grote lijnen uit. Hieronder lees je onze inzichten.
 
1. Wat als andere deelnemers aan het proces MGA niet kennen? Hoe communiceer je over MGA in het omgevingsproces?
 
In een omgevingsproces is de intentie van de initiatiefnemer vaak ‘mutual gains’. Maar veel burgers kennen deze term niet. Ze starten het proces niet per se vanuit dezelfde grondhouding en hebben misschien ook niet de vaardigheid om te onderhandelen vanuit wederzijdse winst. Hoe ga je daar mee om?
 
We benoemden de volgende aandachtspunten:
·       De boodschap ‘samen tot de beste oplossing komen’ is pas geloofwaardig als er vertrouwen is in de afzender. Vertrouwen begint bij gehoord worden, ga dus eerst luisteren.
·       Benoem MGA niet letterlijk, dat is ‘managementtaal’. Mensen aanspreken in onbegrijpelijke taal schept afstand en leidt tot een gesloten houding. Mensen benaderen met taal die voor hen begrijpelijk en herkenbaar is, werkt juist verbindend en wekt vertrouwen. Sluit dus aan bij de taal van de omgeving.
·       De verwachtingen moeten helder zijn. Bijvoorbeeld: je wilt samen oplossingen bedenken, maar uiteindelijk beslist de raad. Wees direct duidelijk over proces en mandaat. (Overigens is het bij een Burgerberaad zo, dat je de raad hierop mag aanspreken. Zij kunnen de inbreng van de omgeving niet zomaar terzijde schuiven – hiervoor wordt ook monitoring ingericht).
·       Jouw houding en gedrag als initiatiefnemer maken het verschil: durf kwetsbaar te zijn en leg je belang open op tafel.
·       Denk eraan om bestuurders mee te nemen in elke stap van het proces.
 
2. Wat is een logische rolverdeling tussen procesbegeleiders, omgevingsmanagers en communicatieadviseurs?
 
De belangrijkste notie was, dat we niet moeten denken vanuit rollen en taken, maar vooral vanuit toegevoegde waarde. Wat kan iedereen vanuit de eigen expertise bijdragen? Heel ‘mutual gains’ dus!
 
De deelnemers waren het erover eens dat integrale teams de beste manier zijn om al deze expertises een plek te geven, en te zorgen voor goede kruisbestuiving. Op die manier krijg je een waardevolle wisselwerking tussen ‘van buiten naar binnen’ en ‘van binnen naar buiten’. Een van ons vertelde over het Hoogheemraadschap van Delfland waar ze dat VBNB² hebben genoemd.
 
Het resultaat is dan een genuanceerde en begrijpelijke boodschap, op basis van belangen. Geen technische doelredenering over nut en noodzaak! Dit is de eerste stap naar beweging in het omgevingsproces, omdat je aantoont dat je oog en oor hebt voor wat er in de omgeving speelt.
 
Ook spraken we over het algemeen belang versus het individueel belang. “Belangrijk hoor, die energietransitie, maar liever geen hoogspanningsstation in mijn achtertuin.” Een lastig en herkenbaar dilemma. We vonden het belangrijk om in dit soort situaties vooral respect te tonen voor het ‘verlies’ dat een individu mogelijk lijdt, in plaats van direct het gesprek over landsbelang aan te gaan. Daarnaast was er een mooie notie: beide belangen komen ook vaak samen. Kinderen die gezond en veilig opgroeien (individueel belang) worden later betrokken burgers die het land vooruit kunnen helpen. Het is dus goed als je het belang van de toekomstige generatie, de (klein-)kinderen van de deelnemers bespreekbaar maakt.
 
Tot slot
Het was een geanimeerd gesprek, waarin veel ervaringen en overwegingen werden gedeeld. Tijd tekort, en stof genoeg voor meer gesprekken over de rol van communicatie in omgevingsprocessen! 

Ken je gesprekspartners – Frits Spangenberg

In eerste opzicht lijkt dit tot de soort van ‘open deur intrappen’, toch leert de ervaring dat hier veel kansen blijven liggen. Hoe beter jij je gesprekspartners of hun achterban kent des te effectiever kan je die aanspreken. Wanneer publieksgroepen een rol spelen in het proces van de onderhandelingen is het essentieel meer van hen te weten. Maar hoe pak je dat aan?

In essentie gaat het om gedrag. Wie kiest voor wat en waarom. Door observatie of registratie wordt gedrag betrouwbaar in kaart gebracht, maar dit ligt niet altijd binnen de mogelijkheden. Publiek opinie onderzoek kan helpen, maar dit vraagt om specifieke kennis en vaardigheden. Representatieve (kwantitatieve) steekproeven met korte standaard vragenlijstjes geven inzichten, maar roepen doorgaans ook weer veel meer nieuwe vragen op. Laat je als beleidsmaker nooit leiden door publiek opinie onderzoek, maar wel inspireren. De indicaties zijn per definitie waardevol en hoewel er altijd een discrepantie is tussen wat mensen zeggen te doen, en wat zij werkelijk doen, resultaten van opinieonderzoek en feitelijk gedrag liggen nooit heel ver uit elkaar. Als je duidelijke suggesties hebt hoe en waar weerstanden of affiniteiten leven, kan je daar op inhaken. Kwalitatief publieke opinie- of stakeholder onderzoek geeft veel meer diepgang en achtergronden en is daardoor al minder volatiel (beweeglijk), maar ook minder generaliseerbaar.

Incident: Amazon’s Alexia, de populaire huisstem assistent kan van alles worden gevraagd en put haar kunstmatige intelligentie uit ‘betrouwbare bronnen’ zegt Amazon. Zo beweerde Alexia in 2020 dat de verkiezingen waren gestolen: ‘stolen by a massive amount of election fraud’. Geciteerd uit een, bij Trump aanhangers populaire video streaming dienst. Alexia bereikt over een periode van dertig dagen circa 75 miljoen Amerikanen, die niet allemaal deze vraag zullen hebben gesteld, Alexia wordt beoordeeld als een betrouwbare bron. 

De publieke opinie is deels een reflectie van wat de media produceren. Daarom is publiek opinie onderzoek slecht te beoordelen als je het media bereik niet daarin meeneemt. Niet iedereen neemt klakkeloos aan wat (social) media produceren, maar het is wel redelijk goed te voorspellen wie dat wel als feitelijke waarheid aanneemt. Maar daarvoor moet je de personen beter kennen. Als oprichter van Motivaction heb ik in 1998 een onderzoekmodel geïntroduceerd dat bekend is geworden onder de merknaam Mentality. Ieder individu is uniek, maar wij leven wel in een bepaalde ‘bubble’. Die ‘bubble’ of waardengroep is na het vierentwintigste levensjaar zeer stabiel en dus voorspelbaar. Uit de data van het Mentality model is een model van Burgerschapsstijlen ontwikkeld en hierin worden vier, elkaar deels overlappende groepen onderscheiden. Hier is geen sprake van goed of kwaad, maar de vier groepen reageren en handelen anders op dezelfde argumenten of communicatie uitingen.

De plichtsgetrouwe burger is sterk gehecht aan tradities, religie en familiebanden. In de tijd van onze (over-) grootouders was deze levenswijze, waar afwachten en dankbaarheid een centrale rol spelen zeer dominant. De leraar, politieman, dokter en de overheid hadden hier nog een natuurlijk gezag, maar dat is nu sterk geërodeerd. Deze groep gedraagt zich nog sterk ‘hoe het hoort’ en ‘wat zullen de buren wel niet zeggen’. De eerste generatie Nieuwe Nederlanders hoort hier ook bij.

De pragmatische burger is zich sterk bewust van haar rechten en stelt aan alles en iedereen en vooral aan de overheid steeds hogere eisen. Ieder fenomeen en elke gebeurtenis wordt bekeken door een bril van ‘what’s in in for me’. ‘Heb ik er wat aan? Levert het mij wat op? Is het leuk? Dan doe ik wel mee, en anders ben ik gewoon weg’. Plichten zijn niet populair, duurzaam handelen is ook voor anderen bestemd. Status en gadgets zijn weer wel de moeite waard.

Er is ook een groep burgers die zich niet gezien, erkend of gehoord voelt en wij noemen hen met enige aarzeling ‘buitenstaanders’. Veelal herkent men deze aanduiding juist wel en weerspiegelt het de boosheid en frustraties. Als burger worden er weinig initiatieven genomen, zeker niet tot participatie tot wat dan ook. De structurele achterdocht vormt een belangrijke blokkade die eigenlijk alleen met een één op één benadering kan worden geslecht.Nu voelt ieder individu zich op bepaalde domeinen wel eens een buitenstaander; iemand die niet van voetbal houdt, nooit kampeert, geen kinderen heeft of geen auto bezit kan zich buitengesloten voelen. Sommigen aspecten zijn onderhevig aan keuzes, een bepaalde geaardheid is dat weer niet. Voor de burgerschap stijl ‘buitenstaanders’ is het aspect keuze als een gepasseerd station; zelfs ‘gezonder eten’, ‘meer bewegen’, ‘sparen’ of ‘leren’ zien zij niet als haalbaar of zinloos.

Er is nog een vierde groep die het best kan worden beschreven als ‘verantwoordelijke burgers’. Gekenmerkt door een brede belangstelling, brede oriëntatie, respect voor kunst en andere culturen en zienswijzen, effectief bezig met duurzaam gedrag en het meewerken aan een betere wereld. Idealisme scoort veel hoger dan materialisme, hoewel deze groep door een veelal betere start van het leven met meer motivatie en stimulans het relatief goed heeft. Onverstandig of impulsief gedrag komt bij deze groep veel minder voor en dat is zelfs zichtbaar in fysieke kenmerken. Deze groep burgers is doorgaans ook gezonder en wordt een aantal jaren ouder.

Ieder individu heeft van elk van bovengenoemde groepen een aantal eigenschappen, toch is er een rangorde en er is een gelijkgestemdheid. Beleidsmakers en hogere ambtenaren maken meestal in sterke mate deel uit van de groep ‘verantwoordelijke burgers’; in taalgebruik en in regelingen, inclusief de handhaving denken zij in hun eigen ‘bubble’. Welke van bovengenoemde vier groepen zal het meeste zwerfafval produceren? Wie bedenkt de campagnes om dat te veranderen? En waarom werken die campagnes niet? Indien voor burgerfora deelnemers door loting bij elkaar worden gezet of identiek aangesproken, ontstaat ofwel een spraakverwarring of een diepe stilte, resulterend in afhakers. Burgerfora draaien meestal met, voor en door verantwoordelijke burgers.

Frits Spangenberg

Macro-socioloog, publicist, opiniemaker, bestuurder, ondernemer