MGA bij polarisatie rondom wolven
Op maandag 7 oktober 2025 organiseerde het Mutual Gains Netwerk een webinar met de titel ‘Consensus over toekomst van wolven in Nederland mogelijk?’. André Donker (natuurkenner, boswachter en schrijver) deelde zijn kennis over de terugkeer van wolven in Nederland, de wetgeving en de verschillende perspectieven op het thema. Daarna konden deelnemers vragen stellen en ideeën delen via de chat, die al snel volliep.
Hoe komt het dat feiten en emoties zo door elkaar lopen als het om wolven gaat? Waarom spreken we vaak over ‘de wolf’? Dassen zijn bijvoorbeeld bij het spoor een groot probleem, maar we hebben het nooit over ‘de das’. Is ons beeld over wolven diep in ons brein geprent door Roodkapje? Kun je wel tot consensus komen als de meningen zo vaststaan en zo ver uit elkaar liggen? Als er zelfs al bedreigingen geuit worden? Voegen we dan niet alleen maar brandstof toe? En welke relatie is er met andere kwesties, zoals de stikstofproblematiek waar agrariërs en overheid mee worstelen?
Het webinar liep uit, en enkele deelnemers bleven zelfs daarna nog hangen. Blijkbaar liet het vraagstuk ons niet zomaar los. Dat verdiende een nadere verkenning! Enkele enthousiastelingen besloten een workshop te organiseren met andere MGA-practitioners uit het netwerk. De initiatiefnemers formuleerden als centrale vraag:
Wat kan het vakgebied van de Mutual Gains Approach toevoegen in het maatschappelijke gesprek, de beleidsvorming en de lokale conflicthantering rondom een gepolariseerd thema, zoals ‘Samenleven met Wolven in Nederland’?
Op 14 maart 2025 gingen 25 deelnemers in drie groepen aan de slag met deze thema’s:
- Probleemdiagnose en verloop van het vraagstuk
- Feiten én emoties
- Lokaal handelingsperspectief
De rode draden uit de drie workshops
We hebben vanuit verschillende invalshoeken – handelingsperspectief voor lokale bestuurders, kennis en emotie, probleemdiagnose – gekeken naar de wolvenkwestie, maar de drie gesprekken hadden uiteindelijk toch veel met elkaar gemeen. Om te beginnen gingen ze alle drie nadrukkelijk over het lokale niveau. In de voorbereiding van de dag was dat allerminst een gegeven: lokale overheden hebben weinig bevoegdheden rondom het al dan niet voorkomen van de wolven, zo was de gedachte. Wat daarbij ook meespeelde: MGA is een aanpak voor onderhandelingen. En, kun je wel onderhandelen over wolven, gezien destrikt beschermde status van dit roofdier? Tenminste, we hebben de bestaande wettelijke kaders als uitgangspunt genomen.
Dat we toch de nadruk op het lokale niveau hebben gelegd, komt omdat we bleven terugkomen op de impact van de discussie op de lokale gemeenschap. En dan gaat het niet alleen om de wolvendiscussie op zich: juist de verbinding met andere kwesties die in plattelandsgebieden spelen maakt dat die impact zwaar weegt. Dat wil niet zeggen dat we de indruk hebben dat dorpen of rurale gemeenschappen ‘verscheurd zijn door de (polarisatie over de) wolf’. Door de discussie actief te vermijden, lukt het mensen grosso modo aardig om hun tegengestelde standpunten door één deur te manoeuvreren. Wel leeft het gevoel van dreiging: ‘Het gaat goed zo lang het goed gaat.’ Blijft dat ook zo bij nieuwe, of meerdere incidenten? Of bij breed uitgemeten trigger points: specifieke incidenten die voor veel ophef zorgen, en verhoudingen op scherp zetten? We denken dat MGA-professionals op dat lokale niveau veel zouden kunnen bereiken. Om dat concreter te maken, geven we een hieronder een aantal uitgangspunten, een paar suggesties voor passende werkvormen en meer specifieke aandachtspunten voor procesontwerpen.
Uitgangspunten
• Kijk verder dan belangen. Ook waarden, wereldbeelden en emoties doen ertoe.
• Neem angst serieus, maar besteed ook aandacht aan andere emoties. Wat dat laatste betreft: het kon wel eens nuttig zijn om ook de emoties van mensen die enthousiast zijn over wolven meer aandacht te geven; nu horen we hen vaak praten over feiten, misinformatie en wettelijke beperkingen. Ook lijkt het nuttig om te letten op onzekerheid door veranderlijkheid: nieuwe inzichten en de genoemde ‘dreiging van de toekomst’.
• Zoek naar gemeenschapswaarden. Dorpen en plattelandsgebieden hebben vaak een sterke behoefte aan gemeenschapszin, cohesie en saamhorigheid. Zoek uit welke waarden daarbij passen en probeer daarover in gesprek te gaan, desnoods zonder het over wolven te hebben. Hoe wil je met elkaar omgaan, gegeven dat er soms moeilijk overbrugbare meningsverschillen bestaan?
• Betrek gemeenschappen bij een gezamenlijke probleemdiagnose. Met een groep nadenken over wat er speelt kan ‘ontschuldigend’ werken, en bijdragen aan het besef dat de gemeenschap aandacht behoeft.
• Maak context-specifieke afwegingen. Er zijn geen algemene stelregels voor discussies over wolven. Probeer per situatie af te wegen wat er nodig is. Soms is er aandacht nodig voor emoties, en soms kan een discussie over feitelijkheden helpen om rust te brengen.
Passende werkvormen
• Werk van klein naar groot. Het kan bedreigend zijn om in grote, relatief anonieme groepen in gesprek te gaan. Kleine groepsgesprekken kunnen helpen om emoties in een relatief veilige setting te bespreken, als aanzet naar bredere bijeenkomsten om oplossingsrichtingen te verkennen.
• Zet in op dialoog, niet op onderhandeling. Probeer bijeenkomsten in te richten die deelnemers in staat elkaars perspectieven te verkennen. We denken aan dialoogvormen die gericht zijn op leren van elkaar. Een benadering voor onderhandelen is wel passend als er een concrete oplossing nodig is en daarover verschillende inzichten zijn.
• Creëren een podium voor ervaringsverhalen. Een specifieke uitwerking van het voorgaande kan een plek zijn waarin mensen hun ervaringen delen met anderen. Dat vergt goede voorbereiding: een podium om standpunt te ventileren werkt waarschijnlijk averechts.
• Overweeg Joint Fact Finding. In een emotioneel beladen thema kan het soms averechts werken om over feiten te beginnen, zeker als die door externe experts worden ingebracht. Toch kan een gezamenlijk feitenonderzoek soms ook helpen om even rust te brengen. Vanuit die rust kan er soms gemakkelijker ruimte voor emoties gemaakt worden.
Aandachtspunten bij de uitwerking van procesontwerpen
• Ontwerp flexibele trajecten. Samenleven met wolven is nog vrij nieuw in Nederland. We leren constant van nieuwe ervaringen. Als je processen ontwerpt, bouw dan ruimte in om in te spelen op nieuwe inzichten en onverwachte ‘triggerpoints’.
• Geef burgemeesters een rol. Politici en gemeenschapsleiders hebben vaak een bepaalde signatuur en kiezen vanuit politieke overwegingen soms voor een nadrukkelijk standpunt. Burgemeesters zouden vanuit hun rol ook in staat moeten zijn om de behoefte aan gemeenschapszin (vanuit de hele gemeenschap, voor- en tegenstanders) te bewaken.
• Let op taal die ruimte biedt voor gesprek. Probeer je bewust te zijn van emoties, en zoek naar positieve taal (‘koesteren wat mooi is, in plaats van bestrijden wat ongewenst is’). Dat geldt ook voor het voortschrijdend inzicht in de wolvendiscussie. Probeer feiten te presenteren als ‘dat wat we tot nu toe weten’, in plaats van als vaststaande wetmatigheden.
Download hieronder het hele verslag, met een weergave per workshop.
Dank aan Steven de Bie, Tom den Boer, Monique Broekhoff, Monique Geerdink, Wouter Mensink, Marja van Schie en Fenneke van der Vegte voor alle voorbereiding, begeleiding en verslaglegging. En uiteraard alle deelnemers dank voor hun bijdrage!