Het geduld van John Kerry

Door: Frans Evers

“De Verenigde Staten gaan evalueren of ze hun bemiddelende rol in het vredesoverleg tussen Israel en de Palestijnen moeten voortzetten.” Dat zei John Kerry die volgens de NRC van 5/6 april zijn geduld verliest met het onvermogen van de onderhandelaars om vooruitgang te boeken. “Er zijn grenzen aan de hoeveelheid tijd en moeite die de VS kunnen investeren als de partijen niet bereid zijn constructieve stappen te ondernemen.” NRC: ” Het vredesoverleg is topprioriteit voor Kerry.”  ( Dit was een klein berichtje op pagina 9. De benoeming van een nieuwe directeur van het Stedelijk in Amsterdam was voorpagina nieuws over alle kolommen. De krant heeft kennelijk ook een topprioriteit?)

Maar hoe zo? Zijn de VS een door alle partijen aanvaarde en erkende onafhankelijke bemiddelaar? Is duidelijk wat de BATNA van de partijen is en heeft de bemiddelaar in deze eigenlijk een eigen BATNA? Want wat is het beste alternatief voor een Amerikaanse bemiddelaar eigenlijk, is dat een andere bemiddelaar die zijn eigen zin doordrijft tegenover de partijen of zouden partijen zelf op zoek gaan naar een andere? In het recente verleden was die er in ieder geval als land, nl Turkije. De achtergrond en houding van de Turkse president Abdullah Gul kon hem wel eens heel geschikt laten zijn, ook als persoon. Maar de dodelijke aanval op het Turkse hulpschip en de weigering van de Israelische regering om daarvoor excuses aan te bieden, heeft een Turkse betrokkenheid niet waarschijnlijk gemaakt.

Aan veel zijden van het conflict rond Israel zijn er partijen die er belang bij hebben dat dit vredesoverleg niet succesvol is. Soms is dat gerechtvaardigd vanuit (partij)politiek oogpunt. Aandacht en stem van de kiezer wordt bepaald door de framing van de issues die aan bod komen in verkiezingen. Ook in Nederland kom ik politici tegen die ondanks alle soft talk er belang bij hebben een conflict op de agenda te houden. Dan kun je nog zo je best doen, maar dan zal het allemaal erg lang duren.

In het midden-oosten wordt het aanbieden van vrede of een afspraak in een conflictsituatie vaak gezien als zwakte. Iedere vrijlating van Palestijnse gevangenen wordt door het thuisfront gevierd als een overwinning. Elke betrokkenheid van een bemiddelaar in een onderhandeling moet beginnen met een goede analyse van de belangen en de BATNA’s van de betrokken partijen, ook van degenen die niet direct aan tafel zitten. De inbreng van de bemiddelaar moet leiden tot een door alle partijen als rechtvaardig beschouwde overeenkomst. Afdwingen met gespierde taal of dreigementen kan tot een akkoord leiden. Alleen zal de prijs daarvoor steeds veel hoger zijn dan bij het zetten van de handtekening wordt gedacht. Zoals onze cursisten in MGA trainingen met het spelen van de X-Y game leren: er is altijd een volgende ronde, misschien niet over hetzelfde conflict aan dezelfde tafel, maar de prijs wordt een keer betaald.

De Russische president Poetin waarschuwde in 1999 al dat het akkoord waarbij Kosovo werd afgescheiden van Servie, tot een heel naar precedent zou leiden. We kunnen nu vermoeden dat de Krim wellicht toen al op de achtergrond speelde. Een beleidsbemiddelaar zal steeds moeten nagaan of met de oplossing waarvoor partijen onder druk hebben gekozen, echt de belangen van hun achterban zijn gediend. Dan kan er een geloofwaardig verhaal onder die achterban gaan leven en krijgt framing door tegenstanders geen kans. Het is heel goed mogelijk dat de afgezette president Janoukovitsch dacht de belangen van zijn volk het beste te dienen door het akkoord dat hij met Poetin sloot. Maar door de manier waarop dat akkoord tot stand kwam, was het resultaat geen discussiepunt meer. Door gebrek aan aandacht voor proces en procedures is veel fraaie inhoud verloren gegaan. Een ongeduldige bemiddelaar is zo’n gebrek.