What if?

De opkomst van het Chinese communistische imperium en alle daarmee samenhangende wereldproblemen hadden niet bestaan als toenmalig nationalistisch leider Chiang Kai Shek niet onder Amerikaanse druk een fatale fout had gemaakt in de vroege zomer van 1946. Ik lees met verbijstering. Kiezen voor een vredesproces op het verkeerde moment leverde een koude oorlog en ons huidige wereldbeeld op. 

Voor mij ligt het boek “What if?” met essays van de werelds meest vooraanstaande militaire historici, verzameld door Robert Cawley. Het boek heeft mij nogal wat slapeloze uren opgeleverd. Maar onlangs hoorde ik een jeugdige actrice zeggen “What if, the most beautiful words in the English language” en ik dacht: Ja natuurlijk, als je tevreden zit te genieten van een zojuist genomen beslissing helpt het stellen en beantwoorden van die vraag je aan meer zekerheid voor de toekomst. Het is toch gek dat wij voortdurend bezig zijn met het beantwoorden van “wat als” in de dagelijkse praktijk van verzekeringen sluiten of het nemen van vaccinaties, terwijl we bij andere belangrijke besluiten expliciet aan de vraag voorbijgaan. Kunnen we bij een bereikt akkoord ervan uitgaan dat onze aannames over omstandigheden en ontwikkelingen juist blijven? Kun je dan maar niet beter de onzekerheden benoemen? 

Ons event van 17 juni was aan het omgaan met onzekerheden gewijd. Ons lid prof Susskind gaf een voorschot op de discussie. Zijn bijdrage, kort samengevat: Nadat je een overeenkomst hebt bereikt, moeten de stakeholders op basis van scenario-denken alvast een overeenkomst sluiten voor het geval dat! 

Ik heb dat verschillende keren geprobeerd zowel in nationale als internationale onderhandelingen. Politieke bestuurders wezen zo’n voorstel altijd af met het argument dat kiezers niet van onzekere bestuurders houden, vooral als je laat zien dat je ervan uitgaat dat je politieke besluit misschien toch niet haalbaar is. Ik herinner mij een boze minister toen ik na de presentatie van het akkoord over Schiphol met èn groei èn minder belasting van het milieu vroeg of we het konden hebben over wat te doen als dit onwaarschijnlijke besluit niet uitvoerbaar zou blijken. Of de minister die de Kamer vertelde wat haar reductie doelstelling voor het eerste klimaatverdrag was. Uitgedaagd door de kamerleden gaf ze aan met welke uitstoot ze eventueel genoegen zou nemen. “Dus U gelooft niet in uw eigen doelstelling?”

Tijdens ons event vertelde Haro Schultz van Haegen dat niet kunnen omgaan met integraliteit en de incongruentie van beschikbare informatie bij onderhandelende partijen een belangrijke oorzaken van mislukking van zakelijke onderhandelingen zijn. Als je grote maatschappelijke conflicten in Nederland bekijkt, zie je dat het ook daar niet alleen om emoties gaat, maar vooral ook om het niet gezamenlijk beantwoorden van de vraag “what to do if……”

Frans Evers, september 2022